ไฟรั่ว ไฟช็อต ไฟดูด ต่างกันอย่างไร รวมวิธีป้องกันและรับมือที่ถูกต้อง

ไฟฟ้าคือปัจจัยสำคัญในชีวิตประจำวัน แต่ก็อาจกลายเป็นภัยเงียบที่สร้างความเสียหายร้ายแรงต่อชีวิตและทรัพย์สินได้เช่นกัน หลายคนอาจเคยได้ยินคำว่า ไฟรั่ว ไฟช็อต หรือไฟดูด แต่ยังคงสับสนว่าแต่ละอย่างนั้นแตกต่างกันอย่างไร และมีความอันตรายแค่ไหน การทำความเข้าใจความแตกต่างเหล่านี้คือด่านแรกของความปลอดภัย วันนี้ TIPINSURE ได้รวบรวมข้อมูลสำคัญเพื่อไขทุกข้อสงสัย พร้อมแนะนำวิธีป้องกันและรับมือที่ถูกต้อง เพื่อให้บ้านของคุณปลอดภัยจากอันตรายเหล่านี้

ไฟดูด ไฟช็อต และไฟรั่ว แตกต่างกันอย่างไร

บ่อยครั้งที่หลายคนใช้คำเหล่านี้สลับกันไปมา แต่ในความเป็นจริงแล้ว ทั้งสามอาการมีคำจำกัดความ สาเหตุ และผลลัพธ์ที่แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง การทำความเข้าใจให้ถูกต้องจะช่วยให้เราประเมินสถานการณ์และป้องกันได้อย่างตรงจุด

ไฟดูด (Electric Shock) คืออะไร

ไฟดูด คือภาวะที่กระแสไฟฟ้าไหลผ่านร่างกายมนุษย์ ซึ่งร่างกายของเราทำหน้าที่เป็นตัวนำไฟฟ้าในขณะนั้น ผลกระทบที่เกิดขึ้นมีตั้งแต่ความรู้สึกเจ็บแปลบ ชา กล้ามเนื้อเกร็งกระตุก ไปจนถึงขั้นรุนแรงที่ทำให้หัวใจหยุดเต้นและเสียชีวิตได้ ความรุนแรงของอาการจะขึ้นอยู่กับปริมาณกระแสไฟฟ้า, ระยะเวลาที่ถูกดูด, และเส้นทางที่ไฟฟ้าไหลผ่านอวัยวะสำคัญ

ไฟช็อต (Short Circuit) คืออะไร

ไฟช็อต หรือไฟฟ้าลัดวงจร คือการที่กระแสไฟฟ้าไหลผิดเส้นทาง โดยเกิดจากการที่สายไฟสองเส้น (สายที่มีไฟและสายกลาง) สัมผัสกันโดยตรงโดยไม่มีฉนวนป้องกัน ทำให้เกิดความต้านทานต่ำมากและมีกระแสไฟฟ้าไหลผ่านในปริมาณมหาศาลในทันที ผลลัพธ์ที่เห็นได้ชัดคือเกิดประกายไฟ, ความร้อนสูง, เสียงดังคล้ายระเบิด ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของการเกิดเพลิงไหม้และความเสียหายต่ออุปกรณ์ไฟฟ้า

ไฟรั่ว (Electric Leak) คืออะไร

ไฟรั่ว คือภาวะที่กระแสไฟฟ้าไหลออกจากวงจรปกติไปยังส่วนอื่นที่ไม่ควรมีไฟฟ้า เช่น โครงโลหะของเครื่องใช้ไฟฟ้าอย่างตู้เย็น เครื่องทำน้ำอุ่น หรือคอมพิวเตอร์ สาเหตุมักเกิดจากฉนวนไฟฟ้าเสื่อมสภาพหรือชำรุด ไฟรั่ว ถือเป็นต้นเหตุสำคัญที่ทำให้เกิดไฟดูด เมื่อมีคนไปสัมผัสกับอุปกรณ์นั้นๆ เพราะกระแสไฟฟ้าจะหาทางไหลลงสู่พื้นดินโดยใช้ร่างกายของเราเป็นทางผ่าน  

5 สาเหตุหลักที่ทำให้เกิดไฟรั่ว ไฟช็อต ที่คุณอาจไม่เคยรู้

อันตรายจากไฟฟ้ามักเกิดจากความเสื่อมสภาพของอุปกรณ์และการใช้งานที่ไม่ถูกวิธี การทำความเข้าใจสาเหตุจะช่วยให้เราหลีกเลี่ยงความเสี่ยงและป้องกันปัญหา ไฟรั่ว หรือ ไฟช็อต ได้ตั้งแต่เนิ่นๆ

1. เครื่องใช้ไฟฟ้าเสื่อมสภาพ

อุปกรณ์ไฟฟ้าที่มีอายุการใช้งานยาวนาน เช่น ตู้เย็น, เครื่องซักผ้า, หรือเครื่องปรับอากาศ มีโอกาสที่ฉนวนภายในจะเสื่อมสภาพ, กรอบ, หรือแตกหัก ทำให้กระแสไฟฟ้าไหลออกมาสัมผัสกับโครงเครื่องโลหะ จนเกิดเป็น ไฟรั่ว ได้

2. การติดตั้งที่ผิดพลาด ไม่ได้มาตรฐาน

การเดินสายไฟที่ไม่ถูกต้อง, การเข้าสายไม่แน่น, หรือการเลือกใช้อุปกรณ์ที่ไม่ได้มาตรฐาน เป็นอีกหนึ่งสาเหตุหลักที่ทำให้เกิดปัญหา ไฟช็อต ได้ง่าย รวมถึงการติดตั้งระบบไฟฟ้าโดยไม่มีการติดตั้งสายดินที่ถูกต้อง ก็เพิ่มความเสี่ยงให้เกิดอันตรายจาก ไฟดูด ไฟช็อต มากขึ้น

3. ความชื้นและน้ำ

น้ำและความชื้นเป็นสื่อนำไฟฟ้าชั้นดี การใช้งานเครื่องใช้ไฟฟ้าในบริเวณที่เปียกชื้น เช่น ห้องน้ำ, ห้องครัว หรือบริเวณที่ฝนสาดถึง มีความเสี่ยงสูงที่ความชื้นจะเข้าไปในวงจรและทำให้เกิด ไฟรั่ว หรือ ไฟช็อต ได้ โดยเฉพาะเครื่องทำน้ำอุ่นที่ต้องระมัดระวังเป็นพิเศษ

4. ฉนวนสายไฟชำรุด

สายไฟที่ถูกใช้งานมานานอาจมีการเปื่อย, แตกกรอบ หรือถูกกดทับจนฉนวนหุ้มสายไฟฉีกขาด ทำให้ลวดทองแดงด้านในสัมผัสกันและเกิด ไฟช็อต ได้ทันที ซึ่งเป็นหนึ่งในสาเหตุยอดฮิตของเหตุเพลิงไหม้

5. สัตว์และแมลง

เป็นสาเหตุที่หลายคนอาจมองข้าม แต่หนูหรือแมลงสาบมักชอบเข้าไปกัดแทะสายไฟในฝ้าเพดานหรือหลังกำแพง ทำให้ฉนวนได้รับความเสียหายและเกิด ไฟรั่ว หรือ ไฟช็อต ตามมาได้ การหมั่นสังเกตและดูแลความสะอาดของบ้านจึงเป็นเรื่องสำคัญ

วิธีป้องกันไฟดูด ไฟช็อต เพื่อความปลอดภัยของทุกคนในบ้าน

กันไว้ดีกว่าแก้ ยังคงเป็นคำพูดที่ใช้ได้เสมอ การลงทุนกับระบบความปลอดภัยทางไฟฟ้าและการสร้างนิสัยการใช้งานที่ถูกต้อง คือเกราะป้องกันที่ดีที่สุดสำหรับทุกคนในครอบครัวจากการประสบเหตุ ไฟดูด ไฟช็อต

ติดตั้งสายดินและเครื่องตัดไฟรั่ว

สายดิน (Ground Wire): ทำหน้าที่เป็นเส้นทางสำรองให้กระแสไฟฟ้าที่เกิด ไฟรั่ว ไหลลงสู่ดินโดยตรงแทนที่จะไหลผ่านร่างกายเราเมื่อไปสัมผัส ดังนั้นบ้านทุกหลังควรมีระบบสายดินที่ได้มาตรฐาน

เครื่องตัดไฟรั่ว (RCD/RCBO): คืออุปกรณ์เซฟตี้ที่จะตัดวงจรไฟฟ้าทันทีเมื่อตรวจจับได้ว่ามี ไฟรั่ว ออกจากระบบ ซึ่งสามารถช่วยชีวิตจากการถูกไฟดูดได้

หมั่นตรวจสอบอุปกรณ์ไฟฟ้าอย่างสม่ำเสมอ

ควรสังเกตสภาพของสายไฟและเครื่องใช้ไฟฟ้าในบ้านเป็นประจำ หากพบว่าสายไฟมีรอยแตก, เปื่อย, หรือเปลี่ยนสี, เต้ารับมีรอยไหม้ หรือเครื่องใช้ไฟฟ้าทำงานผิดปกติ ควรหยุดใช้งานและเรียกช่างผู้เชี่ยวชาญมาตรวจสอบทันที อย่าเสี่ยงซ่อมเองหากไม่มีความรู้ เพราะอาจทำให้เกิดปัญหา ไฟดูด ไฟช็อต ที่รุนแรงกว่าเดิม

ข้อควรปฏิบัติเพื่อหลีกเลี่ยงอันตรายจากไฟฟ้า

• หลีกเลี่ยงการสัมผัสสวิตช์หรือเครื่องใช้ไฟฟ้าขณะที่ร่างกายเปียกชื้น
• ถอดปลั๊กเครื่องใช้ไฟฟ้าทุกครั้งหลังเลิกใช้งาน โดยเฉพาะอุปกรณ์ที่ให้ความร้อน เช่น เตารีด, กาต้มน้ำ
• อย่าใช้ปลั๊กพ่วงต่อกันหลายชั้นเกินความจำเป็น (Overload) เพราะอาจทำให้เกิดความร้อนสูงและ ไฟช็อต ได้
• สอนให้เด็กๆ เรียนรู้ถึงอันตรายของไฟฟ้าและไม่ให้นำสิ่งของแหย่เข้าไปในเต้ารับ

ช่วยเหลืออย่างไรเมื่อเจอคนถูกไฟดูด

การช่วยเหลือผู้ที่ถูกไฟดูดต้องทำด้วยความรวดเร็วและมีสติ แต่สิ่งสำคัญที่สุดคือความปลอดภัยของผู้ให้ความช่วยเหลือเอง เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดเหตุการณ์ซ้ำซ้อนและสูญเสียเพิ่ม

ขั้นตอนการปฐมพยาบาลเบื้องต้นที่ถูกต้อง

การเข้าใจว่า ไฟดูดกับไฟช็อตต่างกันอย่างไร จะช่วยให้ประเมินสถานการณ์ได้ดีขึ้น เมื่อพบคนถูกไฟดูดซึ่งเป็นผลมาจาก ไฟรั่ว หรือสาเหตุอื่น ให้ปฏิบัติตามขั้นตอนต่อไปนี้อย่างเคร่งครัด:

• ตัดกระแสไฟฟ้าก่อนเสมอ อย่าใช้มือเปล่าสัมผัสตัวผู้ที่ถูกไฟดูดเด็ดขาด! ให้รีบหาทางตัดแหล่งจ่ายไฟก่อนเป็นอันดับแรก เช่น ปิดสวิตช์, สับคัตเอาต์ หรือดึงปลั๊กออก หากทำไม่ได้ ให้ใช้วัสดุที่ไม่นำไฟฟ้า เช่น ไม้แห้ง, ผ้าแห้ง, หรือพลาสติก เขี่ยตัวผู้ป่วยออกจากจุดที่เกิดเหตุ
• เคลื่อนย้ายผู้ป่วยไปยังที่ปลอดภัย นำผู้ป่วยออกมายังบริเวณที่โล่งและอากาศถ่ายเทสะดวก
• โทรขอความช่วยเหลือฉุกเฉิน รีบโทรสายด่วน 1669 (สถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห่งชาติ) ทันที พร้อมแจ้งข้อมูลและตำแหน่งที่เกิดเหตุให้ชัดเจน
• ประเมินอาการผู้ป่วย ตรวจดูว่าผู้ป่วยยังหายใจและรู้สึกตัวหรือไม่ หากหมดสติและหัวใจหยุดเต้น ให้เริ่มทำ CPR ทันที (หากผ่านการอบรมมา) และทำต่อเนื่องจนกว่าทีมกู้ชีพจะมาถึง

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับไฟรั่ว ไฟดูด และไฟช็อต

สายดินช่วยป้องกันไฟดูดได้อย่างไร

สายดินเป็นเหมือนทางด่วนพิเศษสำหรับกระแสไฟฟ้าที่เกิด ไฟรั่ว แทนที่ไฟฟ้าจะวิ่งผ่านร่างกายคนซึ่งมีความต้านทานสูงกว่า มันจะเลือกวิ่งผ่านสายดินซึ่งมีความต้านทานต่ำกว่ามากเพื่อไหลลงดินไป จึงช่วยป้องกันไม่ให้เกิดอันตรายจากการ ไฟดูด ไฟช็อต ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

เครื่องตัดไฟรั่ว (RCD/RCBO) จำเป็นต้องมีทุกบ้านไหม

จำเป็นอย่างยิ่ง โดยเฉพาะบ้านที่มีความเสี่ยงสูง เช่น มีเด็กเล็กหรือผู้สูงอายุ หรือมีจุดใช้งานไฟฟ้าใกล้ความชื้นอย่างเครื่องทำน้ำอุ่นและปั๊มน้ำ เครื่องตัดไฟรั่วเปรียบเสมือนผู้เฝ้าระวังที่ทำงานตลอด 24 ชั่วโมง และสามารถตัดวงจรได้เร็วกว่าที่กระแสไฟฟ้าจะทำอันตรายถึงชีวิต

บ้านเก่าไม่มีสายดิน ทำอย่างไรให้ปลอดภัยจากไฟดูด

สำหรับบ้านที่ยังไม่มีระบบสายดิน ทางออกที่ดีที่สุดคือการติดตั้งเครื่องตัดไฟรั่ว (RCD) เพิ่มเติมเฉพาะจุดที่เสี่ยง เช่น เต้ารับสำหรับตู้เย็น หรือวงจรของเครื่องทำน้ำอุ่น นอกจากนี้ควรหลีกเลี่ยงการใช้เครื่องใช้ไฟฟ้าที่มีโครงเป็นโลหะในบริเวณที่เปียกชื้น และหมั่นตรวจสอบสภาพอุปกรณ์อย่างสม่ำเสมอเพื่อป้องกัน ไฟรั่ว

ไฟดูดนิดหน่อย รู้สึกแค่ชาๆ เป็นอันตรายหรือไม่

ห้ามชะล่าใจเด็ดขาด! อาการรู้สึกชาๆ แปลบๆ คือสัญญาณเตือนว่าอุปกรณ์ชิ้นนั้นมี ไฟรั่ว แม้ปริมาณกระแสไฟจะยังไม่รุนแรง แต่หากวันใดวันหนึ่งปัจจัยแวดล้อมเปลี่ยนไป เช่น ร่างกายเปียกชื้น อาจทำให้อันตรายเพิ่มขึ้นจนถึงแก่ชีวิตได้ ควรหยุดใช้งานอุปกรณ์นั้นทันทีและนำไปให้ช่างตรวจสอบ

สรุปบทความ

การทำความเข้าใจว่า ไฟดูดกับไฟช็อตต่างกันอย่างไร รวมถึงตระหนักถึงอันตรายของ ไฟรั่ว คือกุญแจสำคัญในการป้องกันเหตุไม่คาดฝัน การลงทุนติดตั้งอุปกรณ์เสริมความปลอดภัยและการหมั่นตรวจสอบเครื่องใช้ไฟฟ้าอยู่เสมอ ถือเป็นการสร้างเกราะป้องกันให้ชีวิตและทรัพย์สินของทุกคนในครอบครัว เพราะอุบัติภัยจากไฟฟ้าเกิดขึ้นได้เสมอ และเมื่อเกิดขึ้นแล้วอาจสร้างความเสียหายเกินกว่าจะรับมือไหว มีประกันภัยที่ครอบคลุมจาก TIPINSURE ติดไว้จึงช่วยผ่อนหนักให้เป็นเบาได้ ไม่ว่าจะเป็นประกันอุบัติเหตุส่วนบุคคลที่ดูแลค่ารักษาพยาบาล หรือประกันอัคคีภัยสำหรับบ้านที่คุ้มครองความเสียหายจากเหตุ ไฟช็อต ก็พร้อมดูแลให้คุณอุ่นใจเมื่อภัยมา